मित्रमैत्रिणींनों, आपल्या सर्वांनचेच पुस्तकांशी नाते हे बालपणीपसूनचेच असते. अशाच एका फाटक्या पुस्तकाचे आत्मवृत्त किंवा फाटक्या पुस्तकाची आत्मकथा आज आपण बघणार आहोत.

नेहमीप्रमाणे शालेय दिवस होता. परंतु प्रत्येक शनिवारी आमचा लायब्ररीमध्ये जाण्याचा तास असतो. ज्या दिवशी लायब्ररीचा तास असतो त्या दिवशी आम्ही सगळी मुले एका रांगेने लायब्ररीत जातो आणि शिक्षक आम्हाला एक एक गोष्टीचे पुस्तकं पुढील एका आठवड्यासाठी वाचायला घरी न्यायला देतात.

दरवेळी मला उत्सुकता असते कीं मला कोणते पुस्तकं मिळेल? मला जादूच्या गोष्टीची पुस्तके वाचायला खूप आवडतात. मला जादूच्या गोष्टीचेच पुस्तकं हवे होते. परंतु मला बोधकथांचे पुस्तकं मिळाले त्यामुळे माझा थोडासा हिरमोड झाला.

मला मिळालेलं पुस्तकं मी तसाच दप्तरात टाकून घरी आलो. रात्री घरी जेव्हा गृहपाठ करून झाला तेव्हा माझी नजर मला मिळालेल्या गोष्टीच्या पुस्तकावर पडली. जुनाट, काळपट झालेलं ते पुस्तकं बघून मला त्याचा खूप राग आला आणि रागाच्या भरात मी ते पुन्हा दप्तरात भरायला गेलो तेवढयात माझ्या कानावर एक आवाज ऐकायला आले, ' अरे बाळ! नको रे माझा असा राग राग करुस! ' आणि मी पटकन दचकलो आणि त्या पुस्तकाकडे बघू लागलो.

तेवढ्यात ते पुस्तकं म्हणाले, 'होय! मी पुस्तक बोलतोय!' आज तुझ्याशी मला थोडे बोलायचे आहे. मी हा असा काळा, मळकट आणि फटका आहे म्हणून तुला मी आवडतं नाही ना? परंतु मी पहिला असा नव्हतो. मी ही इतर नवीन कोऱ्या पुस्तकासारखा सुदंर, गोरापान आणि छान चित्रे असलेले मुखपृष्ठवाल्या रूपाचा होतो. छपाई कारखान्यातून मी खूप सुंदर प्रकारे छापून आलो होतो. माझे प्रत्येक पान कोरे आणि करकरीत होते. माझे एक एक पान पुढे पुढे सरकावताना त्याचा होणारा कर्रर्रर्र कर्रर्रर्र आवाज मला खूप नवेपणा देत असे.

पुढे मी छपाई कारखान्यातून विक्रीसाठी पुस्तकांच्या दुकानात जाऊन बसलो. माझ्या प्रत्येक पानावर एक बोधकथा लिहिली आहे हे मला माहित आहे ज्यात तुझ्यासारख्या माझ्या छोट्या दोस्त मंडळींना खूप चांगल्या सवयी गोष्टीच्या रूपाने शिकवणाऱ्या आहेत. म्हणून तुझ्या शाळेने मला तुमच्या लायब्ररीमध्ये आणून ठेवले.

पुस्तकंच्या दुकानातून शाळेच्या लायब्ररीपर्यंतचा माझा प्रवास मी खूप कुतूहलाने केला. लायब्ररीत आल्यावर मात्र मला अजून आनंद झाला कारण तिकडे माझ्यासारखे अजून खूप वेगवेगळे मित्र मला मिळाले. काही नवे तर काही जुने, काही माझ्यासारखे कोरे कर्करीत तर काही खूप फाटके अशी खूप पुस्तके त्या रांगेत ठेवली होती आणि तिथेच मला पण एक जागा मिळाली.

मी तिथे बसून बसून बघत असे काही काही पुस्तके नेली जात असत तर काही गेलेली परत आणून ठेवली जात असत. मला पण उत्सुकता होती कीं आपण असे कधी कोणत्या छोट्या विद्यार्थ्यांकडे वाचणासाठी जाणार आणि एक दिवस ती वेळ आली.

मला पण तुझ्यासारखाच एक छोटा दोस्त त्याच्या घरी वाचनासाठी घेऊन गेला. त्यांच्या दप्तरात मी खूप खुश होतो. त्याने घरी जाऊन त्याच्या आईला दाखवले कीं मी किती कोरा आणि छान आहे. त्याला त्याच्या आईने माझ्या प्रत्येक पानावरील सुंदर सुंदर गोष्टी वाचून दाखवल्या. त्याने माझी खूप काळजीपूर्वक हाताळणी केली.

 मी त्याच्याकडे खूप खुश होतो परंतु त्याच्याकडून मला आता दुसऱ्या दोस्ताने वाचायला नेले. आणि त्या मुलाने घरी जाऊन एक दोन गोष्टी वाचुन मला तिथेच फेकून दिले. मी दिवसभर एका कोपऱ्यात पडून होतो आणि तो बाहेर खेळायाला गेला. थोड्या वेळाने तो पुन्हा खात खात मला वाचू लागला त्याच हाताने माझी पाने उलटू लागला त्यामुळे त्याच्या हातातील खाणे माझ्या पानांना लागले आणि डाग पडले. 

पुढील एक दोन गोष्टी तो तसाच कामे करता करता, खेळता खेळता आणि खाता खाता वाचत राहिला आणि जशी त्याला झोप आली तसें त्याने पटकन माझ्या एका पानाचे टोक मोडले आठवण म्हणून कीं तो कुठपर्यंत गोष्ट वाचून झालाय ते लक्षात राहावे. जसे त्याने माझे पानाचे टोक मोडले तशा मला खूप वेदना झाल्या. बघता बघता मी मळका, फाटका आणि काळपट झालो.

पुढे असेच एका विद्यार्थ्याकडून दुसऱ्या विद्यार्थ्यांकडे मी जात राहिलो आणि कोणी त्यावर स्वतःचे नाव लिहीत असे तर कोणी त्यावर खेळ खेळीत असे. एकाच्या हातातून दुसऱ्याच्या हातात असे किती तरी वेळा माझे हाल झाले.

मी बोधकथांचे पुस्तकं आहे. माझी अपेक्षा हीच आहे कीं तुम्ही मुलांनी माझ्या प्रत्येक पानावरील कथेमधून काही ना काही चांगले बोध घ्यावे परंतु तुम्ही मला व्यवस्थितपणे न हाताळता माझे हाल करीत आहात.

आज मी तुझ्याकडे आलोय तर तू ही माझा राग केलास कारण मी मळकट झालो आहे परंतु तुझ्यासारख्याच एकदोन छोट्या मित्रानीं मला असे केलेलं आहे. आता मी एवढा फटका झालोय कीं थोड्या दिवसांनी सगळे मला आता रद्दीच्या दुकानात देऊन टाकणार. तिथून कदाचित माझा प्रवास अजून वेगळा आणि भयावह होता जाईल. तिथून मी एखाद्या दुकानवाल्याकडे किंवा भेळवाल्याकडे जाईन ज्यात ते आपलें जिन्नस माझ्या पानांमध्ये बांधून त्यांच्या गिऱ्हाईकाला देतील आणि त्याहून पुढे जाऊन माझी जागा एखाद्या कचरा कुंडीत झाली असेल. असा हा माझा जीवनप्रवास जो छपाई कारखान्यातून सुरेख कोरा अशाप्रकारे सुरु झालेला होता तो शेवटी कचरा म्हणून संपून जाईल.

तेव्हा तुम्हा मुलांकडून माझी एकच अपेक्षा आहे कीं आम्ही पुस्तके तुम्हाला ज्ञान देतो, विरंगुळा देतो आणि बोध देतो त्याचा तुम्ही आदर करा आणि आपल्या पुढील जीवन सुखकर करण्यासाठी आमचा पुरेपूर उपयोग करून घ्या.

पुस्तके ही खूप मौलिक संपत्ती आहे तिचा एकापासून दुसऱ्यापर्यंत चांगल्या स्थितीत पोचवण्यासाठी मदत करा. असे बोलून तो गप्प झाला आणि माझा माझ्या या पुस्तकाची खरी किंमत कळली.